بررسی امکان نگهداری بذر، جوانه و کالوس حاصل از کشت بافت دو گونه مرزه satureja spicigera و s. bachtiarica در شرایط فراسرد (cryopreservation)

خصوصیات معطر و دارویی گونه های زیادی از جنس satureja گزارش شده است.از آنجا که گونه های مختلف گیاه مرزه بر اثر تنش های زنده و غیرزنده تهدید شده و کشت کار پی درپی یک گونه باعث کاهش تنوع ژنتیکی آنها می گردد، حفظ ذخایر ژنتیک این گونه ها از اهمیت بالایی بر خوردار است. با استفاده از تکنیک نگه داری بذر در دمای فراسرد که یکی از روش های نگه داری ژرم پلاسم در شرایط خارج از رویشگاه است، می توان بذر را به طور طولانی مدت، با هزینه بسیار کمتر و بدون از دست دادن قوه نامیه ذخیره سازی کرد. این تکنیک برای نگه داری بذر، جوانه و کالوس گونه satureja spicigera و satureja bachtiarica مورد استفاده قرار گرفت. برای نگه داری بذور در شرایط فراسرد از تیمارهای گلیسرول، محلول ویتریفیکاسیون گیاهی (plant vitrification solution 2 یا pvs2) و کاهش رطوبت بذر قبل از ورود به ازت مایع استفاده شد. بذور تیمار شده به مدت 7 روز، 30 روز و 90 روز در دمای 196c- نگه داری شدند. نتایج نشان داد که بین مدت زمان نگه داری در ازت مایع از لحاظ شاخص جوانه زنی و سرعت جوانه زنی اختلاف معنی داری وجود نداشت. در گونه s. bachtiarica بین تیمارهای مختلف و شاهد از لحاظ شاخص جوانه زنی و سرعت جوانه زنی اختلاف معنی داری وجود ندارد. همچنین در گونه s. spicigera در بین تیمارهای مختلف، تیمار کاهش رطوبت بذر از لحاظ صفات مذکور اختلاف معنی داری با شاهد ندارد و می توان با استفاده از فناوری فراسرد و بکارگیری تیمار مناسب، بذور این دو گونه ارزشمند و در حال انقراض را برای مدت زمان بسیار طولانی حفظ نمود. برای تولید کالوس در گونهs. spicigera از دیسک های برگی از محیط کشت پایه ms حاوی mgl-1 0/5 2,4-d و mgl-1 0/6 ba و در گونه s. bachtiarica از بذر در محیط کشت پایه ms حاوی mgl-1 0/1 2,4-d و mgl-1 0/2 ba استفاده شده و به منظور ذخیره در دمای فراسرد انتخاب گردید. نگه داری جوانه ها در شرایط فراسرد تحت دو نوع پیش تیمار، دو نوع ریز نمونه و دو پروتکل شیشه ای شدن-قطره ای (pvs2) و کپسوله-آبگیری صورت گرفت. به طور کلی نتایج نشان داد نوع پروتکل فراسرد و ریز نمونه بر میزان زنده مانی و رشد مجدد جوانه های این دو گونه تأثیرگذار است. نگه داری کالوس در شرایط فراسرد تحت یک نوع پیش تیمار و چهار پروتکل کاهش رطوبت (خشک کردن کالوس به مدت 120 دقیقه)، شیشه ای شدن با pvs2، شیشه ای شدن با pvs3 و انجماد با dmso صورت گرفت. درصد رشد مجدد پروتکل شیشه ای شدن با pvs3 در گونه s. spicigera و s. bachtiarica به ترتیب 98/70% و 95/55% از بیشترین مقدار برخوردار بود. آنالیز حرارتی کالوس بعد از چهار پروتکل مذکور و شاهد با استفاده از دستگاه کالیمتری روبشی افتراقی یا dsc انجام گرفت. این آنالیز، اثر حفاظتی موفقیت آمیز مواد حفاظت کننده پروتکل های کاهش رطوبت، شیشه ای شدن با pvs2 و شیشه ای شدن با pvs3 را بدلیل نداشتن پیک گرمازا کریستالیزاسیون و پیک گرماگیر ذوب تایید کرد. بنابراین نتایج نشان داد که پروتکل شیشه ای شدن (pvs3) یک پروتکل مناسب برای نگه داری در دمای فراسرد کالوس این دو گونه می باشد.